ماه سپتامبر پارلمان ونزوئلا اعلام کرد، روز سوم دسامبر یک همه‌پرسی را بر سر وضعیت آینده ناحیه «گویان- اسکیبو» برگزار خواهد کرد. این منطقه که غنی از منابع معدنی و نفتی است، تحت کنترل کشور گویان بوده که طی سالیان اخیر به محلی برای منازعه جدی بین کاراکاس و جورج‌تاون مبدل شده‌است. اختلاف ونزوئلا و گویان بر سر اسکیبو به دوران استعماری باز می‌گردد که طی سال‌ها مورد کشمکش ونزوئلا و طرف‌های استعماری قرار گرفته‌بود. اما اکنون و پس از اینکه شرکت نفتی آمریکایی «اکسون موبیل» در سال ۲۰۱۵ در این منطقه ذخایر عظیم نفتی را کشف کرد، اختلافات شدت گرفته و ونزوئلا نسبت به حق تاریخی و قانونی خود بر سر این سرزمین اقدام کرد. از همین زمان، دولت «عرفان علی» رئیس‌جمهور گویان روند مناقصه اکتشاف نفت در آب‌های اسکیبو را توسعه داد و همین اقدام با واکنش ونزوئلا نیز مواجه شده است.

پس از اتخاذ تصمیم همه‌پرسی از سوی ونزوئلا، دولت گویان نزد دیوان دادگستری بین‌المللی درخواست فرجام‌خواهی کرد تا برگزاری این همه‌پرسی را متوقف کند. همچنین دولت این کشور خواستار کمک از سوی سازمان ملل و سازمان جامعه و بازار مشترک کارائیب (کاریکام) به‌دلیل آنچه که خود وجود «تهدید موجودیتی» علیه خود خواند، شد.

دیوان دادگستری بین‌المللی که در لاهه واقع شده‌است، روز جمعه در حکمی به ونزوئلا دستور داد که از هرگونه اقدام به‌منظور آنکه این وضعیت مناقشه ارضی را دامن بزند، اجتناب کند.

اما دولت ونزوئلا نیز با صدور بیانیه‌ای اعتراض خود را نسبت به این تصمیم اعلام کرد و خواستار حق قانونی و تاریخی خود نسبت به منطقه مذکور شد. اسناد به‌جامانده از پایتخت کلمبیای کبیر در سال ۱۸۲۳ نشان می‌دهد که استقلال سرزمین ونزوئلا از رودخانه اسکیبو و دریای آتلانتیک در کرانه شرقی تا اکوادور به‌رسمیت شناخته شده و اقدام دولت گویان و پیش از آن استعمار انگلیسی، غصب سرزمینی تلقی خواهدشد.

منطقه مورد مناقشه ۱۵۹۰۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارد که شامل بسیاری از تنوعات زیستی است. همچنین ذخایر معدنی زیادی از جمله طلا، الماس، نفت، گاز و آب آشامیدنی در این منطقه وجود دارد.

پیرامون همین مسئله، رجانیوز با «خوزه رافائل سیلوا آپونته»، سفیر جمهوری بولیواری ونزوئلا در جمهوری اسلامی ایران، به گفتگو نشست.

خوزه رافائل سیلوا آپونته معتقد است که از سال ۱۴۹۲ تا ۲۰۲۳ یک گستره تاریخی مشخصی پیرامون این مسئله تعریف شده‌است. در این بازه، ۶ دوره تاریخی قابل بررسی خواهدبود که در هرکدام اتفاقات و حوادثی رخ داده‌است؛ حوادثی که مرور و بازتعریف آن قدم مهمی در جهت تشخیص ابعاد ماجرا نیز خواهدبود.

دوره اول، از ۱۴۹۲ تا ۱۸۴۰؛ دوره‌ای که مربوط به زمان تشکیل این قلمرو بوده‌است؛ دوره‌ای که به استعمار و نهایتا استقلال ونزوئلا منتهی خواهدشد.

دوره دوم، از ۱۸۴۰ تا ۱۸۹۹؛ این دوره به زمان تجاوزات امپریالیستی برمی‌گردد. دوره‌ای که در آن تقلب معروف انگلیسی‌ها در سال ۱۸۹۹ به چشم می‌خورد؛ اتفاقی که در امتداد آن بخشی از حاکمیت ونزوئلا نیز غصب شد.

دوره سوم، از ۱۹۰۰ تا ۱۹۶۶؛ دوره‌ا‌ی که دیپلماسی کشتی‌های مسلح، محکوم کردن تقلب ۱۸۹۹ و توافق‌نامه ژنو نقاط عطف آن به‌حساب می‌آیند.

دوره چهارم، ۱۹۶۶ تا ۲۰۱۵؛ در این دوره دو کشور مستقیما به دنبال یک راه حل عملی و رضایت‌بخش حرکت کرده و سعی دارند از طریق دیپلماسی رضایت یکدیگر را جلب کنند.

دوره پنجم، از ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۳؛ در این دوره یک توطئه بزرگ علیه ونزوئلا صورت گرفت که تمامی توافقات و رویکرد دیپلماتیک سابق را نیز درحاشیه قرار داد و منجر به شکل‌گیری روندی جدید در این مناقشه مرزی شد.

دوره ششم، از ۲۰۲۳ به بعد؛ این دوره از روز ۳ دسامبر (دیروز) و با همه‌پرسی مشورتی شروع شده‌است.

سفیر ونزوئلا در ایران طبق همین تقسیم‌بندی به طرح تاریخی مسئله مرزی مورد مناقشه پرداخت و گفت: در سال ۱۸۱۱ ونزوئلا از بند استعمار خارج شد و استقلال پیداکرد. گویان در این مقطع تحت سلطه هلند بود. طبق نقشه‌ها و اسناد قدیمی، ونزوئلا به هلند اعلام می‌کند که قلمرو ونزوئلا همان محدوده‌ای است که در سال ۱۷۷۷ مشخص شده‌است؛ امری که مورد پذیرش استعمار هلندی نیز قرار می‌گیرد. بعدها و در سال ۱۸۱۴ که استعمار گویان از هلند به بریتانیا منتقل می‌شود، انگلیسی‌ها نیز تعهد هلندی‌ها را در ابتدا پذیرفته و قسمتی که متعلق به ونزوئلا بود را به رسمیت می‌شناسند.

وی افزود: در سال ۱۸۲۱ کلمبیای کبیر بر سر کار می‌آید. ایده‌ای که مردمان این سرزمین برای تشکیل کلمبیای کبیر داشتند با این هدف بود که سدی در برابر ایالات متحده آمریکا ایجاد شده و متفقا دربرابر آن‌ها بایستند. نهایتا در سال ۱۸۳۰ به‌دلیل جنگ‌هایی که بین رهبران قلمرو کلمبیای کبیر رخ می‌دهد، این قلمرو منحل شده و از دل آن فرمانروایی‌های متعددی شکل می‌گیرد. در این مقطع قلمرو ونزوئلا از کرانه شرقی در رودخانه اسکیبو تا دریای آتلانتیک پراکنده شده و این گستره مرزی به تمامی استعمارگران اطلاع داده می‌شود. نهایتا هم در سال ۱۸۳۴ استقلال ونزوئلا از کلمبیای کبیر سابق به‌رسمیت شناخته شد.

خوزه رافائل سیلوا آپونته ناظر به حربه‌ی انگلیسی‌ها در تهیه نقشه‌ی ونزوئلا تصریح کرد: در سال ۱۸۳۴ آقای رابرت شامبورگ توسط انگلیسی‌ها استخدام شد. این مرد آلمانی که محقق و نقشه‌کش بود، در سال ۱۸۳۵ نقشه‌ای طراحی کرد که در آن ۵۰۰۰ هزار کیلومتر مربع از قلمرو ونزوئلا غصب شده‌بود. این اتفاق در شرایطی رخ داد که هیچ مشورتی با ونزوئلا صورت نگرفت؛  نهایتا اما مورد پذیرش بریتانیای کبیر قرار گرفت! این رویه تا جایی پیش رفت که کم‌کم محدوده سرزمین غصبی انگلیسی‌ها بیشتر شد و با این روش از ترسیم نقشه مناطق بیشتری از کشور ونزوئلا را غصب کردند. مناطقی که معادن عظیمی از طلا را در خود جای داده و این محقق هم با علم به این مسئله دست به چنین کاری زده‌بود. این رویه غصب سرزمینی که بخش‌هایی از منطقه مورد مناقشه فعلی در گویان اسکیبو را نیز شامل می‌شد، تا سال ۱۸۴۰ ادامه پیدا کرد.

وی پس از تشریح کامل دوره اول که از استعمار تا استقلال ونزوئلا را دربرمی‌گرفت، به توصیف تجاوزات امپریالیستی دوره دوم مناقشه گویان-اسکیبو پرداخت و گفت: از این سال به بعد تجاوزات امپریالیستی شدت می‌گیرد. ونزوئلا به این دلیل که تازه استقلال یافته بود و عملا از ارتش مدرن و مجهزی هم برخوردار نبود، برای مقابله با این تجاوزات که از سال ۱۸۳۵ آغاز شده بود، مجبور شد از آمریکا کمک بگیرد. در این مقطع ایالات متحده آمریکا که به عنوان یک امپراتوری جدید بروز و ظهور یافته بود، از بریتانیا خواست تا پیرامون مناقشه مرزی موجود در گویان، مذاکره صورت گرفته و درمورد سرزمین‌های غصب شده تعیین تکلیف شود.

سفیر جمهوری بولیواری ونزوئلا در ایران پیرامون معاهده پاریس نکاتی را بیان کرد و گفت: پس از این تقاضا، در سال ۱۸۹۹ معاهده‌ای تحت عنوان پاریس آربیتال امضا شد. این معاهده پنج داور داشت؛ دو داور مدافع بریتانیا بودند که هر دو تبار انگلیسی داشتند. دو نماینده هم از ونزوئلا دفاع می‌کردند، که این دو آمریکایی بودند. نفر آخر هم که بی‌طرف بود، روس بود. از قضا همین فرد روس با انگلیسی‌ها روابط دوستانه‌ای داشت و پس از امضای معاهده واشنگتن هم از سوی انگلیسی‌ها امتیازات فراوانی دریافت کرد. با ترسیم مختصات این معاهده می‌شود اینگونه نتیجه‌گیری کرد که چه تقلب بزرگی رخ داده است.

رافائل سیلوا پس از تشریح کامل تقلب بزرگی که در سال ۱۸۹۹ رخ داد، دوره جدید را مورد بررسی قرار داد و افزود: در دوره سوم که از سال ۱۹۰۰ آغاز می‌شد، آلمان، انگلیس و ایتالیا علیه ونزوئلا محدوده و محاصره دریایی تشکیل دادند. ونزوئلا نیز همانطور که گفته‌شد به‌سبب اینکه از لحاظ دفاعی توانمند نبود، مجبور شد به این محدوده دریایی ترسیمی و غصبی طرف اروپایی تن دهد.  دوره‌ای که آن  را دیپلماسی کشتی‌های نظامی نیز نام نهادند.

سفیر ونزوئلا در جمهوری اسلامی ایران با اشاره به واقعه‌ای در دوره سوم که تقلب سال ۱۸۹۹ را برملا می‌کرد، تشریح کرد: اتفاقی در سال ۱۹۴۴ رخ می‌دهد. شخصی با نام سورو مالت پرووست در این سال فوت می‌کند. او وصیت کرده‌بود که پس از مرگش حقیقتی گفته شود. او درخواست کرده بود که پس از مرگش اعلام بشود که علیه ونزوئلا در سندی که در سال ۱۸۹۹ امضا شده، تقلب صورت گرفته است. وقتی وزیر خارجه ونزوئلا این خبر را شنید، در هفدهمین اجلاس سازمان ملل، نسبت به این تقلبی که علیه ونزوئلا صورت گرفته‌بود، شکایت کرد. همین هم باعث شد که در ۱۷ فوریه سال ۱۹۶۶، توافق ژنو امضا شود. این توافق تقلبی که رخ داده را پذیرفته ومتعهد شد تا بین انگلیس، ونزوئلا و گویان، ناظر به این مناقشات مرزی، مذاکره صورت پذیرد.

وی در ادامه افزود: در ۲۶ می همین سال، استقلال گویان بریتانیایی اعلام شد و ونزوئلا نیز دولت تعاونی گویان را با این پیش‌شرط که بر سر منطقه اسکیبو همچنان مناقشه وجود داشته و باید گفتگو شود، برسمیت شناخت. دولت وقت گویان هم این صحبت ونزوئلا را در آن زمان پذیرفت و قول داد که نسبت به این مناقشات مرزی تفاهمی حاصلی شود. در این مقطع برخلاف گذشته که طرف دعوای ونزوئلا استعمارگر انگلیسی بود، مناقشه باید بین دو کشور گویان و ونزوئلا مورد بررسی قرار می‌گرفت و عملا سایر قدرت‌های استعماری کنار گذاشته شدند. با این حال مذاکرات در خصوص موضوع اسکیبو بین دو دولت ونزوئلا و گویان، به مدت دوازده سال بایکوت شد.

خوزه رافائل سیلوا پس از اشاره به بایکوت مذاکرات دو دولت، به تلاش آن‌ها برای حل‌وفصل مناقشه اشاره کرد و اظهارداشت: بعدا در سال ۱۹۸۶ هر دو دولت ونزوئلا و گویان از دبیر کل سازمان ملل درخواست کردند، راه حلی را پیش پایشان قرار بدهد تا مشکل موجود که ریشه‌ای چندین ساله دارد، برطرف شود. راه‌حلی که سازمان ملل در آن سال پیشنهاد داد این بود که کشور ثالثی وارد مسئله شده و با اتخاذ رویکرد میانجی‌گری، مناقشه موجود را با همکاری دو طرف درگیری حل و فصل کند. این امر نهایتا در سال ۱۹۸۹ به ثمر نشست و اولین میانجی معرفی شد. از سال ۱۹۸۹ تا ۲۰۱۴ سازمان ملل سه واسط تعیین کرد که یکی بعد از دیگری فوت شد و این راهبرد خاتمه پیداکرد.  نهایتا هم پس از این اتفاقات، دیپلماسی بولیواری صلح معرفی شد.

وی در همین چارچوب به نکته‌ای اشاره کرد و گفت: داخل پرانتز به این نکته اشاره کنم که در ۹ فوریه ۲۰۰۴، آقای چاوز به گویان رفت و با رئیس جمهور این کشور صحبت کرد. یکی از موضوعاتی که مورد بررسی قرار گرفت، این بود که دو کشور به یک راه حل عملی و در بستر صلح پیرامون این سرزمین مورد مناقشه برسند. حتی در ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۱ آقای نیکولاس مادرو، که آن زمان وزیر امور خارجه ونزوئلا بود، با وزیر خارجه گویان مذاکره داشتند. هر دو تاکید کردند که مرزهای دریایی باید مشخص شده و پیرامون تعیین آن مذاکره صورت بگیرد. این مسئله در همین جا متوقف نشد و بعد از درگذشت چاوز، در ۵ مارس ۲۰۱۳، مادورو به گویان سفر کرد و با رئیسی جمهور گویان پیرامون این مسئله صحبت کرد. تا این زمان همه چیز صلح‌آمیز پیش رفت.

سفیر جمهوری بولیواری ونزوئلا در ایران، به تشریح توطئه بزرگ علیه ونزوئلا پرداخت و گفت: در دوره پنجم که از سال ۲۰۱۵ آغاز شد، ما شاهد یک توطئه علیه ونزوئلا هستیم. ۸ مارس ۲۰۱۵ باراک اوباما طی حکمی اعلام کرد که ونزوئلا خطر و تهدیدی برای کل قاره آمریکا است. دولت گویان از این گفته رئیس جمهوری آمریکا سو استفاده کرد. از همین رو به شرکت‌های نفتی بین‌المللی این مجوز را داد تا در منطقه‌ای که متعلق به ونزوئلاست، شروع به حفاری کنند؛ اتفاقی که بدون اجازه و هماهنگی با ونزوئلا صورت گرفت و حتی در بخش‌هایی از قلمرو ترینیداد و توباگو نیز اعمال شد. حتی در ۷ می ۲۰۱۵ دولت گویان اعلام کرد که شرکت اکسون موبیل، در همین منطقه‌ای که متعلق به ونزوئلاست، یک چاه نفتی با نام «لیسا ۱» پیدا کرده‌است؛ چاهی که دارای ذخایر عظیمی نزدیک به ۵۵۰۰ بشکه نفت است.

وی افزود: پس از این اقدام و در ۶ جولای ۲۰۱۵، مادورو از بانکی‌مون، دبیر کل سازمان ملل خواست که این شیوه واسطه‌گری کشورهای ثالث را که قبلا برای حل این مناقشه مورد استفاده قرارگرفته‌بود، به‌کارگیرند. اما تاکنون هیچ پاسخی از سازمان ملل نسبت به این پیشنهاد داده نشده و عملا مورد بی‌اعتنایی قرار گرفت.

خوزه رافائل سیلوا آپونته در این بخش از گفتگو به نقش دیوان بین‌المللی دادگستری پرداخت و تصریح کرد:  ۲۹ مارس ۲۰۱۸ دولت گویان یک درخواستی را از دیوان بین‌المللی دادگستری مطرح کردند، مبنی بر اینکه به توافق سال ۱۸۹۹ بازگشته و این دیوان نیز آن توافق را به‌رسمیت بشناسد. در سال ۲۰۲۰ دیوان عدالت دادگستری به خودش این اجازه را داد که در این مورد قضاوت کند. از این زمان ما مشکلات زیادی پیرامون مناقشه مذکور پیدا کردیم. ونزوئلا هیچ‌گاه، این دیوان بین‌المللی دادگستری را به رسمیت نشناخت؛ چون عدالتی را در خصوص گویان اسکیبو برقرار نکرد. از سال ۱۹۴۵ تمام دولت‌هایی که ونزوئلا داشت تا الان که دولت بولیواری است، هیچکدام از این دولت ها، چه راست چه دولت فعلی، دیوان بین‌المللی دادگستری را به رسمیت نشناختند. توافقنامه ژنو در سال ۱۹۶۶، اذعان می‌کند که برای اینکه دیوان بتواند حکمی بدهد باید هردو طرف حضور داشته‌باشند و رای بدهند. در این مورد، ونزوئلا هیچ وقت به دادگاه نرفت تا امضایی بکند و گویان به تنهایی امضا کرد و بدون حضور ونزوئلا حکم صادر شده‌بود.

سفیر ونزوئلا در ایران پیرامون دلیل برگزاری همه‌پرسی مشورتی و مفاد سوالاتی که از مردم پرسیده می‌شود، گفت: بعد از همه اینها، نهایتا در ۱۹ سپتامبر سال جاری، دولت گویان به ۶ شرکت بین‌المللی نفتی اجازه داد که در همان منطقه دریایی متعلق به ونزوئلا، حفاری کنند. در پاسخ به همین اقدام نیز مجلس ملی ونزوئلا طبق ماده ۷۱  قانون اساسی کشور، این حق را به خودش داد که یک همه پرسی مشورتی در خصوص منطقه اسکیبو برگزار کند. ۵ سوال در این همه پرسی مطرح شد:

۱. آیا موافقید که از طرق قانونی، رویّه‌ای را که در سال ۱۸۹۹ با رأی هیئت داوری پاریس به‌طور متقلبانه بنا نهاده شد و به دنبال نفی حق ونزوئلا درخصوص تملک منطقه‌ اسکیبو است، مردود بشمارید؟

۲. آیا از موافقتنامه ۱۹۶۶ ژنو به‌عنوان تنها سند قانونی معتبر برای دستیابی به راه‌حلی عملی و مرضی‌الطرفین برای ونزوئلا و گویان در مورد مناقشه بر سر قلمرو اسکیبو حمایت می‌کنید؟

۳. آیا با موضع تاریخی ونزوئلا مبنی بر به‌رسمیت‌نشناختن صلاحیت دیوان بین‌المللی دادگستری برای حل‌وفصل اختلافات ارضی بر سر اسکیبو موافقید؟

۴. آیا موافقت می‌کنید که با توسل به تمام ابزارهای قانونی، با ادعای غیرقانونی گویان مبنی بر تعیین یکجانبه حریم آب‌های سرزمینی برخلاف قوانین بین‌المللی مخالفت کنید؟

۵. آیا با ایجاد ایالت «گویان - اسکیبو» و تدوین یک طرح جامع فوری برای پشتیبانی از ساکنان کنونی و آینده آن منطقه موافق هستید؛ طرحی که ازجمله شامل اعطای حق شهروندی ونزوئلا و اوراق هویت ونزوئلایی، مطابق با توافق ژنو و حقوق بین‌الملل باشد که نتیجه شمول منطقه در خاک ونزوئلاست؟

وی در انتها افزود: نهایتا هم امروز صبح بنا به اعلام ستاد ملی انتخابات ونزوئلا، بیش از ده‌میلیون‌وپانصدهزار نفر از واجدان شرایط در همه‌پرسی مشورتی درباره الحاق منطقه اسکیبو به خاک ونزوئلا شرکت کردند. از این تعداد ۹۵ درصد پاسخ آری و تنها ۵ درصد پاسخ خیر دادند و عملا تقاضای خود را نسبت به احقاق حق ونزوئلا در منطقه مذکور اعلام کردند. پس از این همه‌پرسی هم ونزوئلا همچنان بر مبنای دیپلماسی حق خود را مطالبه کرده و نسبت به هرآنچه که از سوی استعمار از او غصب شده است، اقدام خواهد کرد.

انتهای پیام/