با وجود اقدامات واشینگتن در سال‌های اخیر برای منزوی کردن ایران، و علی‌رغم تحمیل تحریم‌های فلج کننده، ایران هم‌چنان به سیاست خارجی فعال خود ادامه می‌دهد. و این سیاست‌ها تنها به مخالفت با تلاش‌های ایالات متحده به منظور منفرد کردن ایران محدود نمی‌شود. تهران هم‌چنین علاقمند به وارد کردن ضربه متقابل به سیاست‌های کشورهای معینی است که فعالیت‌هایشان را نگران کننده می‌بیند.

نواحی مورد نظر ایران شامل نفوذ فزاینده پاکستان در مرز شرقی و ترکیه در مرز غربی است. به ویژه از این منظر که ترکیه و ایران قرن‌ها برای تسلط بر منطقه رقابت کرده اند، و ترکیه و کشور تابع آن آذربایجان، اکنون در حال تحکیم قدرت خود هستند - گرایشی که هم از جهت سیاست خارجی و هم در امور داخلی، با توجه به جمعیت قومی قابل توجه آذربایجانی در شمال ایران برای ایران اهمیت شایانی دارد. با در نظر داشتن این عامل، در ژانویه امسال مشاور سیاست خارجی رهبر عالی‌مقام (ایران) علی اکبر ولایتی تأکید کرد که ایران نسبت به منطقه قفقاز «بسیار حساس» است. نگرانی ایران نسبت به حوادث منطقه به ویژه در پايیز ۲۰۲۱، وقتی تنش بین ایران و ترکیه/آذربایجان تا حد نزاع بالا گرفت، عیان شد. نگرانی دیگر ایران نسبت به سیاست‌های «پان ترکیستی» آنکارا در آسیای مرکزی است.

در وضعیت جاری، نزدیک‌ترین متحدین ایران در خاورمیانۀ پیوسته شکننده عراق، لبنان و سوریه هستند. تا این اواخر، روابط ایران با عربستان نسبتاً پرتنش بود، نه تنها به خاطر شکاف شیعه و سنی، بلکه هم‌چنین به این خاطر که هر یک از دو کشور در جنگ داخلی یمن مواضع مخالف یکدیگر دارند. با این حال، مناسبات ایران و عربستان سعودی رو به بهبودی است. در ۲۹ اوت، ابراهیم رئیسی از تلاش‌های میانجی‌گرایانه عراق میان ایران و عربستان سعودی تقدیر کرد، در نتیجه پنج دور مذاکره میان آن‌ها برگزار شد، لذا نه فقط تلاش‌های عراق مورد تصدیق قرار گرفت، بلکه هم‌چنین بیانگر آن است که منافع امنیت منطقه‌ای دو کشور تجدید و تحکیم می‌شود.

نه تنها عربستان سعودی، بلکه تعدادی از کشورهای خاورمیانه مصمم اند مناسبات خود را با ایران باز‌آرايی کنند. برای نمونه، ابوظبی که در سال ۲۰۱۶ سفیر خود در ایران را فراخوانده بود، اعلام کرد که سفیر خود، سائف محمد الزعابی را به زودی به تهران بازمی‌گرداند. مفسرین سیاسی خاطرنشان می‌کنند که در این مورد، عوامل ژئوپلیتیکی و اقتصادی بر نگرانی‌های سیاسی غالب می‌شوند و دو کشور قادر شدند با اولویت دادن به منافع اقتصادی بر چالش‌های میان خود فايق شوند. امارات متحده عربی مهم‌ترین شریک تجاری منطقه‌ای ایران است: از ماه مارس امسال صادرات ایران به امارات ۲.۳ میلیارد دلار و واردات از امارات بالغ بر ۴.۹ میلیارد دلار می‌شود.

کشورهای عربی دیگر خلیج (فارس) از جمله کویت دست به تغییرات سیاسی مشابهی زدند. لذا، از اوايل ماه اوت ایران اعلام کرد که کویت برای نخستین بار پس از سال ۲۰۱۶ یک سفیر به ایران می‌فرستد.

با فاصله‌ای بیش‌تر، ایران از رابطه راهبردی با روسیه و ونزوئلا حمایت می‌کند. به تازگی همکاری بین تهران و مسکو به طور چشم‌گیری افزایش یافته است. در شش ماه گذشته بازرگانی بین ایران و روسیه ۴۰ درصد افزایش داشته است و فرصت‌های امیدبخش برای توسعه پروژه‌های دوجانبه در عرصه‌های وسیعی وجود دارد. در سفر اخیر پوتین به تهران، ولادیمیر پوتین ريیس‌جمهور روسیه در دیدار با همتای ایرانی خود در تهران از فرصت‌های همکاری و تشکیل یک «محور نگهبان صلح» سخن گفت، محوری که ثبات مورد نیاز خاورمیانه را تأمین کند و بر نفوذ ایالات متحده در منطقه به طور قابل ملاحظه‌ای لجام بزند.

اما مسیر سیاست خارجی جاری ایران با نقشه‌های واشینگتن که بر محدود کردن آزادی‌های ایران متمرکز است، جور در نمی‌آید. به طو اخص، ایالات متحده نمی‌تواند خشم خود را نسبت به گرم شدن روابط بین تهران و مسکو پنهان کند. کافی است به تعدادی از مقالات در وال استریت ژورنال، واشینگتن پست و دیگر روزنامه‌های عمده که به کمک برنامه‌های بین‌المللی آمریکا می‌شتابند و با دروغ‌پراکنی‌هايی از سوی سرویس‌های امنیتی تغذیه می‌شوند، نظری بیاندازیم. برای مثال، سرمقاله اخیر واشینگتن پُست به خوانندگان هشتار داد و مدعی شد اتحاد میان ایران و روسیه «مانع جدیدی در راه تجدید قرارداد ۲۰۱۵ (برجام) افزوده است.» واشینگتن پست آگاهانه این حقیقت را پنهان می‌کند که این واشینگتن بود که تعمداً توافق پیشین با ایران (برجام) را ترک کرد و اکنون بر سر راه تجدید آن مانع ایجاد می‌کند. مقاله هم‌چنین درباره این‌که آمریکا به هیچ‌وجه خود را متعهد به تصویب برجام نمی‌داند، سکوت می‌کند. جان بولتون که به عنوان مشاور امنیت ملی در دولت دونالد ترامپ خدمت می‌کرد به تازگی در یک مصاحبه با کانال تلویزیونی العربیه ادعا کرد که این تقصیر کنگره ایالات متحده است، اغلب نمایندگان مخالف احیای برجام هستند.

در عوض واشینگتن پست و نیویورک تایمز کارزار دروغ‌پراکنی عیانی با انتشار مقالاتی به منظور نشاندن تخم ترس به راه انداختند. این شامل ادعايی می‌شود که ایران «شروع به تحویل "صدها" پهباد انتحاری به روسيه کرده است ... این پهبادها احتمالاً بخشی از سری پهبادهای "شاهد" هستند که ایران به طور موفقیت‌آمیزی از آن‌ها در عراق و سوریه استفاده کرده است.» روزنامه‌های آمریکايی با انتشار چنین اخبار جعلی نشان می‌دهند که تنها از دستورات کاخ سفید پیروی می‌کنند تا به حمله علیه روسیه و ایران بپردازند و اصلاً توجهی به بیانیه‌های مقامات ایرانی یا سخنان دیمیتری پشکوف، سرپرست مطبوعاتی ريیس‌جمهور روسیه ندارند که ادعای آمریکا را بی پایه و اساس خوانده اند.

دیمیتری پشکوف از جمله تأکید کرد: «متأسفانه، واشینگتن پست در ماه‌های اخیر اخبار جعلی بسیاری منتشر کرده است. همان‌طور که می‌دانید روابط ما با ایران توسعه پیدا کرده است. اکنون هم در حال توسعه است و در آینده هم توسعه خواهد یافت.»

طبق بیانیه‌ای که وزارت خارجه روسیه پیش از آخرین ملاقات نمایندگان وزارتخانه‌های خارجه روسیه و ایران منتشر شد، روابط دو کشور به طور موفقیت‌آمیزی در حال گسترش است. جمع ارزش مبادلات بازرگانی میان روسیه و ایران در شش ماه اول سال ۲۰۲۲ بالغ بر ۲.۷ میلیارد دلار بوده است که در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته ۴۲.۷ درصد افزایش نشان می‌دهد. هم‌چنین پیشرفت‌هايی در مذاکرات توافق‌نامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اورآسیايی EAEU به وجود آمده است. روسیه اطمینان دارد که این مذاکرات «انگیزه‌های بیش‌تری» برای همکاری بازرگانی با ایران فراهم می‌آورد.

چنان‌که مقاله اخیر وال استریت ژورنال به روشنی کامل نشان می‌دهد، گسترش روابط بین مسکو و تهران موجبات خشم و نفرت واشینگتن را برانگیخته است. وال استریت ژورنال اعتراف می‌کند: «ایران و روسیه بیش از همیشه روابط خود را محکم‌تر می‌کنند.» و به واشینگتن هشتارباش می‌دهد: «انزوای بین‌المللی این دو دشمن پر و پا قرص آمریکا، آنان را به سوی همکاری‌های بازرگانی و نظامی بیش‌تری سوق می‌دهد.» در این مقاله جعلی که در یک روزنامه آمریکايی منتشر شده یک چیز ناروشن است - منظور نویسنده از «انزوا» چیست؟ هرچه باشد، نه چین و نه هند رابطه‌شان را با روسیه قطع نکردند – برعکس، آن‌ها روابط‌شان را محکم‌تر کردند. به علاوه، محکومیت اقدام روسیه در اوکراین از سوی آمریکا را ۵۴ کشور از ۱۹۳ کشور عضو سازمان ملل امضاء کردند. آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین ترجیح دادند «دیکتات واشینگتن» را نادیده بگیرند.

روسیه تنها رقیب آمریکا نیست که ایران با آن ارتباطاتش را تحکیم می‌بخشد. بنا بر آمار رسمی امور گمرکی که چین انتشار داده است، ارزش مبادلات بازرگانی چین با ایران در سال گذشته ۱۴.۸ میلیارد دلار بود و دو کشور قرارداد جامع ۲۵ ساله‌ای را به امضاء رساندند که بر مبنای آن پکن ۴۰۰ میلیارد دلار در اقتصاد ایران سرمایه‌گذاری خواهد کرد.

اما در مورد گرم شدن روابط روسیه و ایران، در حقیقت، هر دو کشور درباره همکاری نزدیک‌تر با یکدیگر مردد بودند و آن به این سبب بود که هر دو نگران قطع روابط روسیه با آمریکا و اروپا بودند. اما حالا که روس‌هراسی بر سیاست‌های آمریکا و اروپا غالب است و کوشش می‌شود تحریم‌ها علیه روسیه افزایش یابد، تهران و مسکو برای توسعه روابط راهبردی خود در وضعیت خوبی قرار دارند و «نگرانی‌های» آمریکا را نادیده می‌گیرند.